Việc tổ chức lễ tốt nghiệp cho sinh viên tại ĐH Kinh tế (ĐH Quốc gia Hà Nội) với trang phục lạ mắt cùng cây quyền trượng đã tạo nên sự chú ý trên mạng xã hội. Một số người đã chỉ trích việc này và đặt vấn đề đến chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, ĐH Kinh tế không vi phạm luật vì không có quy định nào cấm hình thức này. Thay vào đó, vấn đề quan trọng là chất lượng đào tạo mà trường đang tập trung. Điều này cũng đặt ra câu hỏi về việc thiết kế trang phục phải thể hiện bản sắc văn hóa của dân tộc, có sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, phản ánh một quá trình văn hóa phát triển kéo dài hơn 1.000 năm.
Sao lại bắt “quyền trượng” giải thích?
Vào ngày 29-7, Đại học Kinh tế (thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội) đã tổ chức lễ trao bằng tốt nghiệp đại học chính quy năm 2022 cho hơn 1.000 sinh viên mới tốt nghiệp, bao gồm cử nhân, thạc sĩ và tiến sĩ.
PGS.TS Nguyễn Trúc Lê, Hiệu trưởng nhà trường, hướng dẫn đội mũ màu đỏ, tay cầm quyền trượng, khoác áo thụng, đeo vòng cổ, dẫn đầu các thầy cô giáo của nhà trường tiến vào hội trường trong buổi lễ. Ban nghi lễ cũng mặc áo nhung đỏ pha đen, đội mũ màu đen, găng tay màu trắng. Những hình ảnh này ngay lập tức gây “bão mạng”.
ĐH Quốc gia Hà Nội đã gửi công văn đề nghị cho Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế báo cáo bằng văn bản về việc tổ chức lễ trao bằng tốt nghiệp, có gây tranh cãi trên mạng xã hội.
Công văn cũng đòi hỏi hiệu trưởng trường Đại học Kinh tế cần hướng dẫn kiểm tra và điều chỉnh trang phục, áo dài trao bằng tốt nghiệp để tránh tái diễn tình trạng tương tự.
Dư luận trên mạng xã hội đang đặt câu hỏi, tại sao lại yêu cầu giải trình? Mọi việc đều có lý do của nó, nhưng cần khẳng định rằng ĐH Kinh tế không vi phạm gì, vấn đề chỉ nằm ở trang phục và cách tổ chức lễ tốt nghiệp, liệu chúng có phù hợp với văn hóa Việt Nam, văn hóa trường đại học của chúng ta hay không.
Hình ảnh trên trang web của ĐH Kinh tế cho thấy Thầy Hiệu trưởng đang cầm quyền trượng, mặc áo thụng và đeo tràng hạt để dẫn đầu các sinh viên tốt nghiệp.
Theo ông Lê Trung Thành, Trưởng phòng Đào tạo của Trường Đại học Kinh tế, lễ tốt nghiệp trao bằng cho các tân cử nhân năm nay vẫn được thực hiện theo truyền thống từ nhiều năm trước, với hình ảnh của hiệu trưởng cầm quyền trượng.
Trước đây, Trường Đại học Kinh tế đã ban hành quy định về việc quản lý và sử dụng bộ lễ phục, nghi lễ và trình tự thực hiện lễ trao bằng tại trường. Trong đó, lễ phục của trường bao gồm nhiều loại như lễ phục của hiệu trưởng, ban nghi lễ, sinh viên, thạc sĩ, tiến sĩ và đội nghi lễ (bao gồm sinh viên nam và nữ). Bộ lễ phục và nghi lễ này được nhà trường trang bị và cung cấp cho các học sinh sử dụng trong lễ trao bằng tốt nghiệp.
Với đội nghi lễ, các sinh viên nam mặc áo vest thiết kế theo kiểu vest, cùng với quần âu đồng bộ màu đỏ bordeaux. Họ đội mũ beret có lưỡi trai màu đen và mang găng tay màu trắng. Còn sinh viên nữ trong đội nghi lễ mặc áo giả vest, cùng với mini juýp màu đỏ bordeaux. Họ cũng đội mũ beret có lưỡi trai màu đen và mang găng tay màu trắng. Thành viên trong đội nghi lễ cũng đeo dải ruy băng lụa hai màu xanh đỏ đeo chéo, in logo của trường.
Theo thông báo từ trường, bộ trang phục và nghi lễ này nhằm khẳng định vị thế và thể hiện sự chuyên nghiệp, đẳng cấp của nhà trường trong mắt người học và đối tác. Ngoài ra, nó cũng nhằm tăng tính đoàn kết nội bộ và ý thức trách nhiệm của cán bộ, giảng viên và người học.
Ông Lê Trung Thành cho biết rằng hoạt động này không mới mẻ đối với nhà trường, nhưng năm nay đã thu hút sự quan tâm của mọi người. Có lẽ nguyên nhân đến từ bộ trang phục tốt nghiệp mới mà nhà trường vừa ra mắt, gây nhiều tranh cãi.
Trao chứng chỉ tốt nghiệp cho các cử nhân kinh tế (hình ảnh từ trang web của Đại học Kinh tế).
Các hình ảnh trong buổi lễ tốt nghiệp này đã gây ra nhiều ý kiến tranh cãi trái chiều trên mạng xã hội. Có những ý kiến cực đoan cho rằng những hình ảnh này mang tính chất hài hước, học đòi và không được lựa chọn cẩn thận. Một người bình luận rằng: “Tôi nghĩ đây giống như buổi tốt nghiệp của một trường tôn giáo”; và một giảng viên ĐH ở Úc đã cho rằng: “Nếu không được sửa đổi kịp thời, văn hóa lai căng sẽ trở nên bình thường. Có vẻ như không có nỗ lực tìm hiểu, nên không biết rằng đã có nhiều nhóm trẻ đã thành công trong việc tái hiện các trang phục Việt từ thời Lý, Trần, Lê… Như Đại Việt cổ phong đã tồn tại… Tôi là giảng viên của một trường ĐH và từng tham gia vào các buổi lễ tốt nghiệp ở Úc, nhưng trong trường hợp này, tôi thực sự không thấy bất kỳ sự hài hòa nào”.
Có nhiều ý kiến cho rằng đây là một trường Đại học có tính chất tôn giáo thay vì kinh tế. Bộ trang phục của sinh viên không chỉ mang tính tôn giáo mà còn có tính chất biểu diễn. Thậm chí nhiều ý kiến cho rằng đây là một sự phản đối thiếu xây dựng, chỉ trích cả hệ thống giáo dục đại học hiện đại của Việt Nam đã được xây dựng suốt hơn 100 năm qua, với nhiều lời lẽ tục tĩu và xúc phạm.
Bài đăng về lễ tốt nghiệp diễn ra ngày 29-7 trên trang web của Trường ĐH Kinh tế hiện đã tạm ẩn do áp lực từ mạng xã hội.
Pháp luật không hạn chế.
Trong buổi lễ trao bằng nói trên, hiệu trưởng nhà trường đã sử dụng cờ và cây quyền trượng, gây tranh cãi trên mạng xã hội. Tuy nhiên, không có quy định cụ thể về lễ phục trao bằng cho hiệu trưởng và giáo viên trong các văn bản pháp luật và Thông tư 26/2009 của Bộ GD-ĐT chỉ quy định lễ phục cho học sinh và sinh viên. Do đó, trường ĐH Kinh tế không vi phạm quy định nào và yêu cầu “giải trình” từ Bộ GD-ĐT không hợp lý. Các trường ĐH có quy định lễ phục riêng, miễn là lễ phục đó tôn vinh thành tích học tập của thầy trò.
Từ đó, trong buổi lễ, PGS.TS Nguyễn Trúc Lê, Hiệu trưởng nhà trường, gửi lời hy vọng đến sinh viên, học viên và nghiên cứu sinh: “… Hãy sống với lý tưởng và ý nghĩa, hãy đồng hành cùng sứ mệnh của đất nước trong thời đại này, hãy sống với sự cống hiến và thể hiện bản thân. Đừng sợ khó khăn, hãy trưởng thành và thay đổi cuộc đời của mình. Cuối cùng, tôi mong rằng tất cả các em trở thành những người có khát vọng. Tuổi trẻ là mùa xuân của đất nước, các em đang trải qua những năm tháng đẹp nhất trong cuộc sống, tuổi thanh xuân không bao giờ quay lại, vì vậy, hãy sống với khát vọng và lý tưởng để không hối tiếc…”
Mục tiêu của buổi lễ tốt nghiệp, những thông điệp từ “người có quyền lực” rất rõ ràng và trách nhiệm.
Hiện nay, không chỉ ở các trường Đại học mà ở Việt Nam, các trường Mẫu giáo, Tiểu học, Trung học cũng tổ chức lễ “tốt nghiệp” với áo mão cân đai hoành tráng, thậm chí ngay cả khóa học tiếng Anh cũng có lễ tốt nghiệp tương tự. Mỗi trường, mỗi cơ sở giáo dục tự thiết kế áo mão cho học sinh. Việc này không vi phạm pháp luật, miễn là các phụ huynh và học sinh đồng ý và vui vẻ, xem đây là một dấu mốc quan trọng trong quá trình trưởng thành và một kỷ niệm đáng nhớ.
Do đó, vấn đề ở đây không phải là cấm, mà là sự lựa chọn trang phục phù hợp cho từng trường. Điều này đòi hỏi sự đóng góp của các nhà thiết kế, với những ý tưởng độc đáo cho từng trường, từng ngành học, không quá cầu kỳ. Có nhiều loại trang phục như vậy được bày bán trên Amazon, giá cả cũng chỉ từ 25 USD, nhưng cũng có những bộ trang phục cao cấp có giá lên đến 400 USD, tuy nhiên đó là những bộ trang phục theo phong cách phương Tây.
Với trang phục và cây quyền trượng độc đáo của hiệu trưởng ĐH Kinh tế, đã tạo nên sự chú ý trên mạng xã hội vì có vẻ ngoài thú vị. Từ tài liệu về trang phục học thuật, chúng ta biết rằng những quy định này bắt nguồn từ hai trường đại học Oxford và Cambridge ở Anh, và sau đó lan rộng sang Mỹ, Úc và nhiều quốc gia khác. Ban đầu, trang phục bao gồm áo dài màu đen hoặc xanh đậm và các phụ kiện như mũ và dải trang sức có nhiều màu sắc khác nhau tùy thuộc vào trường học và ngành học. Còn cây quyền trượng (mace) là biểu tượng của quyền lực của người đứng đầu (hiệu trưởng) và người trao bằng từ thế kỷ 14-15 trong các buổi lễ tốt nghiệp ở Anh. Khi thực hiện nghi lễ, cây quyền trượng phải đặt trên một giá ngang, nhằm thể hiện việc sử dụng quyền lực một cách công bằng và minh bạch.
Mỗi loại áo, nón, trượng… Mà các sinh viên phương Tây sử dụng đều mang ý nghĩa và tuân theo quy định. Ví dụ, áo choàng (gown) là biểu tượng của tự do học thuật, tuy nhiên, độ dài và màu sắc của nó khác nhau tuỳ theo ngành học. Nón (mortarboard), có nguồn gốc từ thế kỷ 15 ở Anh, tượng trưng cho tự do. Khi những người nô lệ được giải phóng, họ đội nón mortarboard để biểu thị sự tự do. Trong lĩnh vực giáo dục, nón thường có hình vuông, đại diện cho sách vở và thành tựu trong học tập. Vòng xích qua cổ gọi là collar, từ thế kỷ 15 thường được làm bằng vàng, biểu tượng cho chức vụ cao nhất…
Vấn đề quan trọng ở đây là việc lựa chọn trang phục tốt nghiệp Đại học và sau Đại học ở Việt Nam. Điều này liên quan đến vấn đề văn hóa, vì vậy các trường Đại học nên tham khảo ý tưởng từ các nhà thiết kế để tạo ra những bộ trang phục tốt nghiệp độc đáo, kết hợp giữa nét đặc trưng của dân tộc và sự hiện đại. Với một quốc gia có truyền thống giáo dục lâu đời, chắc chắn sẽ có nhiều ý tưởng sáng tạo để những nhà thiết kế tạo ra những bộ trang phục tốt nghiệp kết hợp giữa nét đặc trưng văn hóa dân tộc và xu hướng hiện đại.
Cuối cùng, điều quan trọng nhất là chất lượng giảng dạy tại các trường Đại học, chứ không phải những bộ trang phục hoành tráng và xa hoa. Chất lượng giảng dạy sẽ xác định uy tín của ngôi trường đó, không phải những biểu tượng quyền lực bằng vàng hay bạc…
